Manastir Ljubostinja - mesto božanskog mira, ljubavi i spokoja
Tekst napisala: Katarina Jeremić
Baš na ovom mestu, u davnom 14.veku, upoznaše se budući supružnici, knez Lazar i knjeginja Milica. I baš po staroslovenskoj reči “ljubovstinja” ili na slobodnom prevodu mesto ljubavi, knjeginja Milica odluči da manastir koji će napraviti na mestu gde se njihova ljubav rodila, nazvati upravo, Ljubostinja!
Svako ko poseti ovo mesto, može osetiti samo božanski mir, ljubav i spokoj, čuti samo cvrkut ptica i svojih misli, kao i pucketanje sveća brojnih vernika i putnika namernika, kao i turista iz obližnje Vrnjačke banje, obzirom da se manastir nalazi na svega 17km od turističke lepotice, a 5 km od Trstenika.
Priroda i okolina manastira su u posebnoj simbiozi, pa i ne čudi zašto je građen baš ovde, na mestu ljubavi, i kao takav lepotom i raskoši predstavlja jedan od najlepših primera srpskog srednjevekovnog neimarstva.
Crkva je posvećena Uspenju presvete Bogorodice, a sazidao ju je u duhu moravske škole Rade Neimar. Gradnja manastira započeta 1388. godine i trajala je do 1405. Zadužbina je knjeginje Milice koja se u ovom manastiru, nakon čuvene bitke na Kosovu i pogibije kneza Lazara, ovde zamonašila i dobila ime Evgenija. Sa kneginjom Milicom je u Ljubostinju krenula i Jelena, kćerka gospodara Drame i žena despote Uglješe. Milica, zajedno sa Jelenom, kasnije monahinjom Jefimijom, prvom srpskom pesnikinjom, je negovala skromnost i mudrost kao i prepisivačku školu. U tišini manastirskih zidina monahinja Jefimija je napisala Pohvalu knezu Lazaru, izvezenu zlatom na svili za pokrov kneza Lazara. Između 1402. i 1405. godine monah Makarije je crkvu živopisao. Ljubostinja je jedinstven slučaj da su do dana današnjeg, nakon turskih paljenja i rušenja i ostalih izazova vremena, sačuvani potpisi i arhitekte i freskopisca. Rade Neimar je svoje ime uklesao na pragu priprate, a freskopisac je svoje ime ispisao na luku iznad vrata koja vode iz priprate u hram. Od fresaka koje plene svojom lepotom, ističu se likovi kneza Lazara i kneginje Milice, levo od ulaza, kao i njihovih sinova despota Stefana Lazarevića i brata mu Vuka, desno. U samom hramu, ostali su fragmenti fresaka posvećenih Arhanđelu gavrilu, Svetom Judi, Svetom Savi Jerusalimskom i Svetom Savi Srpskom i Svetom Simeonu Srpskom. Od svih fresaka, čitave su jedino Blagovesti.
Za vreme Kočine bune upravo je iz manastira Ljubostinje narod pozvan na ustanak. Posle propasti bune, Turci su zapalili manastir da bi se osvetili Srbima. Tada je većina fresaka uništena. Takođe kada je manastir zapaljen otkrivena je tajna riznica koja je bila sakrivena u manastirskom zidu iza ikone u kojoj je kneginja Milica sakrila svoje blago. Među opljačkanim blagom nalazila se i kruna kneza Lazara koja se danas nalazi u Istanbulu.
Fasada je jedinstveno ukrašena prelepom ornamentikom i prepletima izrezanim u kamenu. Po sredini crkve primetan je horizontalni venac koji se u arhitekturi zove kordon. On deli crkvu na dva dela, gornji i donji. U donjem delu su smešteni vrata i prozori koji mogu biti sa jednim ili dva otvora. Gornji je deo je ukrašen lukovima i na njemu preovlađuje ornamentika u vidu velelepnih rozeta.
Obe monahinje su ovde umrle i sahranjene: Milica na levoj, a Jefimija na desnoj strani ulaza u crkvu. Legenda kaže da je Milica u trenutku smrti svoje najbolje prijateljice dala sarkofag koji je sebi namenila. Na sarkofagu je uklesan cvet ljiljana, simbol koji se često pripisuje Bogorodici.
Manastir Ljubostinja se obilazi u okviru sledeće ture:
